Τι είναι η κυτταρολογική εξέταση μαστού με λεπτή βελόνα- FNA; Μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές;
Η κυτταρολογική εξέταση μαστού FNA είναι η πιο απλή εξέταση κυττάρων ενός ύποπτου ογκιδίου του μαστού. Είναι εξέταση μεγάλης σημασίας, πολύ απλή σε έμπειρα χέρια και σχεδόν ανώδυνη για τις ασθενείς. Γίνεται με μία κοινή σύριγγα με βελόνα και δεν πονάει περισσότερο από όσο μια αιμοληψία από το χέρι για τις συνήθεις εξετάσεις αίματος.
Κάθε ύποπτο ογκίδιο στο μαστό, είτε είναι ψηλαφητό είτε είναι εύρημα σε μαστογραφία ή υπερηχογράφημα, δεν πρέπει να οδηγείται κατευθείαν στο χειρουργείο. Πρέπει πρώτα να παρακεντάται και να εξετάζονται κύτταρά του στο μικροσκόπιο, έτσι ώστε να υπάρχει μια πρώτη ένδειξη αν είναι καλόηθες ή κακόηθες.
Προφανώς, ο πιο αξιόπιστος τρόπος είναι να αφαιρεθεί χειρουργικά ολόκληρο το ογκίδιο και να εξετασθεί στο μικροσκόπιο. Χρειάζεται όμως εισαγωγή στο νοσοκομείο, εξετάσεις, νάρκωση, νοσηλεία, χρόνος και χρήμα, χωρίς να υπολογίσουμε και την ψυχική φθορά μίας τέτοιας δοκιμασίας. Σήμερα προτιμάμε να έχουμε ήδη την πιθανότερη διάγνωση πριν χειρουργήσουμε. Γιατί η επέμβαση διαφέρει σημαντικά μεταξύ καλοήθων ογκιδίων και καρκίνου, αλλά και γιατί πρέπει να συζητήσουμε προεγχειρητικά όλες τις λεπτομέρειες με τις ασθενείς μας.
Δύο τρόποι λήψεως κυττάρων υπάρχουν προτού να γίνει χειρουργική επέμβαση: Η κυτταρολογική εξέταση με λεπτή βελόνα-FNA και η ιστολογική εξέταση με χοντρή κόπτουσα βελόνα βιοψίας (core biopsy) (βλ. επόμενο κεφάλαιο).
Η κυτταρολογική εξέταση FNA είναι η πιο απλή, γρήγορη και φθηνή μέθοδος. Μπορεί να γίνει με ή χωρίς υπερηχογραφική καθοδήγηση. Ο υπέρηχος αυξάνει την αξιοπιστία της μεθόδου αλλά στους μεγάλους όγκους δεν είναι απόλυτα απαραίτητος. Απλά ο γιατρός που κάνει την παρακέντηση, κατευθύνει τη βελόνα μιας κοινής σύριγγας, μέσα στο ογκίδιο που ψηλαφά και αναρροφά κύτταρα μέσα στη σύριγγα. Αυτά απλώνονται σε ένα ειδικό γυάλινο πλακάκι και ένας άλλος ειδικός γιατρός, ο κυτταρολόγος, τα εξετάζει αμέσως στο μικροσκόπιο. Από τα χαρακτηριστικά τους μπορεί συνήθως να καταλάβει αν είναι ή όχι καλοήθη ή ύποπτα για κακοήθεια. Στα μικρά ογκίδια απαιτείται η εξέταση να γίνεται με τη βοήθεια των υπερήχων, έτσι ώστε η βελόνα να κατευθύνεται ακριβώς μέσα στο ογκίδιο για να είμαστε σίγουροι ότι πήραμε κύτταρα από το σωστό σημείο.
Μοναδική επιπλοκή που σπάνια μπορεί να συμβεί, είναι η πρόκληση μικρού αιματώματος στην περιοχή της παρακέντησης. Εκδηλώνεται με μια μικρή παροδική μελανιά, που διαρκεί λίγες μόνο μέρες. Η FNA δεν προκαλεί διασπορά κακοήθων κυττάρων όπως λανθασμένα υποστηρίζουν κάποιοι και είναι ευρέως διαδεδομένη ως πρώτη εξέταση, σε όλα τα κέντρα μαστού της γης. Σήμερα χάνει σιγά-σιγά έδαφος από την core biopsy γιατί υπολείπεται ως προς αυτήν, στην αξιοπιστία των αποτελεσμάτων της.
Πλεονεκτεί ως προς την core biopsy μόνο στο ότι η απάντησή της είναι δίνεται αμέσως (γιατί είναι απλή κυτταρολογική εξέταση) ενώ η απάντηση της core biopsy, θέλει κάποιες μέρες να βγει επειδή πρόκειται για κανονική ιστολογική εξέταση.
Η κυτταρολογική FNA μειονεκτεί ως προς τη βιοψία core biopsy, διότι μπορεί να μην πετύχει να πάρει κακοήθη κύτταρα ενώ υπάρχουν (ψευδώς αρνητικό εύρημα-πιθανότητα έως 4-25%) αλλά και αντιστρόφως, να δείξει ατυπία ή υποψία καρκίνου χωρίς να υπάρχει (ψευδώς θετικό εύρημα-πιθανότητα ευτυχώς μικρή, μόνο 1%).
Συνεπώς αρνητική FNA δεν σημαίνει ότι αποκλείεται η κακοήθεια. Αλλά και θετική για κακοήθεια FNA, αν δεν συμφωνούν και οι υπόλοιπες εξετάσεις, δεν αρκεί από μόνη της για να προχωρήσει κανείς σε ριζική επέμβαση. Γιατί 1 στις 100 φορές θα κάνει λάθος. Και αυτό το λάθος μπορεί να οδηγήσει σε αναίτιες μαστεκτομές. Συνεπώς ποτέ δεν βασιζόμαστε μόνο στην FNA. Τη λαμβάνουμε υπ όψιν, αλλά όταν έχουμε αμφιβολίες, πρέπει να προχωρούμε και σε επιβεβαίωση της διάγνωσης με ταχεία βιοψία στο χειρουργείο, προτού προχωρήσουμε σε μεγαλύτερες επεμβάσεις.
Άλλο μειονέκτημα της FNA είναι ότι αδυνατεί να ξεχωρίσει το διηθητικό καρκίνωμα από το προδιηθητικό δηλαδή το in situ. Και αυτό είναι πολύ σοβαρό γιατί στο in situ δεν απαιτείται καμία επέμβαση στους λεμφαδένες, ούτε καν βιοψία φρουρού λεμφαδένος, ενώ στο διηθητικό επιβάλλεται.
Για το λόγο αυτό, όπου υπάρχει η τεχνική δυνατότητα, προτιμούμε την βιοψία με κόπτουσα βελόνα (core biopsy) αντί της κυτταρολογικής εξέτασης FNA. Μπορούν να γίνουν μαζί και οι δύο. Πρώτα η κυτταρολογική FNA ώστε να πάρουμε μια ενδεικτική απάντηση αμέσως και μετά η ιστολογική core biopsy που εξετάζει κομματάκι του ογκιδίου και είναι πιο σίγουρη διαγνωστικά.
Προγραμματίστε το ραντεβού σας
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΔΩΕίναι αξιόπιστη η κυτταρολογική εξέταση;
Η κυτταρολογική εξέταση είναι μια μέθοδος εύκολη, γρήγορη και φθηνή. Σε ένα ποσοστό γύρω στο 20% ο αριθμός των κυττάρων δεν επαρκεί για διάγνωση και η εξέταση θα πρέπει να επαναληφθεί.
Είναι πιο αξιόπιστη στις περιπτώσεις που θα δείξει κακοήθεια και λιγότερο όταν δεν δείξει. Δηλαδή τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα είναι πολύ λιγότερα από τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.
Όταν η κυτταρολογική εξέταση δείχνει κακοήθη κύτταρα, τότε πρόκειται συνήθως για καρκίνο και οι περιπτώσεις σφάλματος δεν υπερβαίνουν το 1%. Σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται να επιβεβαιώνεται η κακοήθεια και με ταχεία βιοψία στο χειρουργείο, προτού προχωρήσει κανείς σε μεγαλύτερη επέμβαση πχ μαστεκτομή, εκτός αν υπάρχουν άλλες εξετάσεις που είναι επίσης σίγουρες για την κακοήθεια (π.χ. ψηλάφηση, μαστογραφία, υπέρηχοι, μαγνητική). Το αποτέλεσμα της FNA είναι πάντα ενδεικτικό και όχι αποδεικτικό.
Όταν η κυτταρολογική εξέταση είναι αρνητική για κακοήθεια τότε και πάλι είναι ενδεικτική αλλά όχι αποδεικτική γιατί η πιθανότητα σφάλματος φθάνει το 20%. Στην περίπτωση που υπάρχει σοβαρή υποψία κακοήθειας, η εξέταση πρέπει να επαναληφθεί ή να γίνει βιοψία με χοντρή κόπτουσα βελόνα (core biopsy) για την επιβεβαίωση της διάγνωσης ή χειρουργική βιοψία.
