Καρκίνος (Όγκος) Μαστού: Αιτίες – Κληρονομικότητα – Παράγοντες

Μεταβείτε στην ενότητα

• Αίτια
• Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται πιο συχνά

Καρκίνος του μαστού: Γενικά για τον κακοήθη όγκο μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος κακοήθης όγκος στις γυναίκες και εμφανίζεται περίπου σε 1 στις 8 Ελληνίδες. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα κάθε χρόνο προσβάλλονται από καρκίνο του μαστού 4500 γυναίκες και χάνουν τη ζωή τους 1500. Η πιθανότητα προσβολής από καρκίνο του μαστού αυξάνεται όσο μεγαλώνει μια γυναίκα μέχρι την ηλικία των 75 ετών και μετά αρχίζει να μειώνεται. Παρ` ότι όμως είναι πιο σπάνιος στις νέες γυναίκες, είναι πιο επιθετικός από ότι στις ηλικιωμένες, αποτελώντας τη συχνότερη αιτία θανάτου στις ηλικίες 35-45 ετών. Μπορεί να εμφανισθεί και σε άνδρες, αλλά είναι πολύ σπάνιος (1% σε σχέση με τη συχνότητά του στις γυναίκες).

Συνήθως πρόκειται για ένα μονήρη, κακοήθη όγκο ή ογκίδιο. Στο 10-15% των περιπτώσεων μπορεί να βρεθούν και άλλες εστίες καρκίνου κοντά στον πρώτο  όγκο και στο 2-4% και άλλες εστίες πιο μακριά, στον ίδιο μαστό. Στο 2% των γυναικών με καρκίνο μαστού μπορεί να βρεθεί τη μέρα της διάγνωσης καρκίνος και στον άλλο μαστό και η πιθανότητα είναι 0.5-1% ετησίως, δηλαδή 15-30% σε διάρκεια 30 ετών.

Στις μισές γυναίκες με  πολυεστιακή ανάπτυξη καρκίνου, θα υπάρχει και διήθηση των μασχαλιαίων λεμφαδένων.

Καρκίνος του μαστού: Αιτιολογία – Κληρονομικότητα – Παράγοντες κινδύνου

Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι μια ασθένεια με σαφή αιτιολογία, όπως π.χ. η ηπατίτιδα, η φυματίωση, η ευλογιά, ο τέτανος κλπ. που μπορούμε με βεβαιότητα σήμερα να πούμε, ότι προκαλούνται από συγκεκριμένα γνωστά μικρόβια και ιούς. Ούτε υπάρχει ένα μόνο είδος καρκίνου του μαστού. Ξέρουμε ότι κάποιες γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες από κάποιες άλλες να πάθουν καρκίνο του μαστού και έχουμε βρει παράγοντες που αυξάνουν και άλλους που ελαττώνουν αυτόν τον κίνδυνο.

Αυτοί είναι δύο ειδών: γενετικοί, που τους μεταφέρουμε μέσα στα κύτταρά μας και περιβαλλοντικοί που μας επηρεάζουν μετά τη γέννησή μας. Η γνώση των παραγόντων αυτών μπορεί να βοηθήσει στην αξιολόγηση των γυναικών υψηλού κινδύνου ώστε αυτές να παρακολουθούνται σχολαστικά και να αντιμετωπίζονται έγκαιρα αν νοσήσουν, αλλά και να αλλάξουν ορισμένες συνήθειες της ζωής τους που θεωρούνται επικίνδυνες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες πρέπει να περιλαμβάνονται στο ερωτηματολόγιο του ιστορικού του μαστού και οι ερωτήσεις για αυτούς, δεν πρέπει ποτέ να παραλείπονται. Παράγοντες αυξημένου κινδύνου είναι: Το γυναικείο φύλο, η προχωρημένη ηλικία, η βεβαρυμένη με καρκίνο ατομική και οικογενειακή κληρονομικότητα, η μεγάλη διάρκεια της γόνιμης περιόδου, η καθυστερημένη εγκυμοσύνη, η παράλειψη του θηλασμού, ο τόπος καταγωγής, η παχυσαρκία, η κατάχρηση λιπαρών ουσιών, η φτωχή δίαιτα σε βιταμίνες, χόρτα και φρούτα, το κάπνισμα, η κατάχρηση οινοπνεύματος, οι ακτινοβολίες, η λήψη θηλυκών ορμονών, η ύπαρξη κυτταρικής δυσπλασίας και ο καρκίνος του άλλου μαστού.

Πρέπει να τονισθεί ότι επιβαρυντικοί παράγοντες δεν σημαίνουν ότι όποια γυναίκα τους έχει, θα πάθει υποχρεωτικά κάποτε καρκίνο του μαστού αλλά και αντίστροφα δεν σημαίνει πως όποια γυναίκα δεν τους έχει, δεν πρόκειται ποτέ να πάθει καρκίνο.

Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται πιο συχνά ο καρκίνος του μαστού;

Είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται πιο συχνά στις νέες γυναίκες. Όσο αυξάνεται η ηλικία τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα. Το 80% συμβαίνει μετά την ηλικία των 50 ετών. Δεν υπάρχει καρκίνος του μαστού σε ηλικίες μικρότερες των 20 ετών και είναι εξαιρετικά σπάνιος μεταξύ 20 και 30 ετών. Στην πραγματικότητα η συχνότητά του διπλασιάζεται κάθε δέκα χρόνια και μέχρι την ηλικία των 75 ετών.

Μετά αρχίζει ελαφρά να μειώνεται. Δηλαδή σε γυναίκες 70 ετών έχει διπλάσια συχνότητα σε σχέση με αυτές των 60 ετών και τετραπλάσια σε σχέση με γυναίκες των 50. Στη δεκαπενταετία 50-65 ετών εμφανίζονται οι μισοί καρκίνοι του μαστού.

Θυμηθείτε: Στα 70 σας, έχετε 10πλάσια πιθανότητα να εμφανίσετε καρκίνο μαστού απ`όταν ήσασταν 40 ετών!

Σε ποιες περιοχές του μαστού εμφανίζεται συχνότερα ο καρκίνος;

Στην παραπάνω φωτογραφία φαίνεται η συχνότητα του καρκίνου του μαστού ανά τεταρτημόριο. Παρατηρήστε ότι σχεδόν οι μισές περιπτώσεις (45%) εμφανίζονται στο άνω έξω τεταρτημόριο και την ουρά του μαστού και ότι το 25% εμφανίζονται στην περιοχή της θηλής. Μόνο το 20% των καρκίνων προσβάλλουν το έσω ημιμόριο (άνω και κάτω έσω τεταρτημόρια)

Ποιο ρόλο παίζει η κληρονομικότητα στον όγκο στο στήθος; Υπάρχουν γνωστά βλαπτικά γονίδια;

Είναι λανθασμένη η κοινή αντίληψη πως μόνο αν είχε καρκίνο του μαστού η μητέρα ή η γιαγιά μπορεί να πάθουν και τα παιδιά. Μόνο στο 30% των καρκίνων του μαστού υπάρχει κάποιας μορφής κληρονομική επιβάρυνση με βάση το οικογενειακό ιστορικό. Άρα 2 στους 3 καρκίνους μαστού εμφανίζονται σε γυναίκες χωρίς γνωστό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου. Είναι όπως λέμε σποραδικοί καρκίνοι μαστού.

Όλες οι γυναίκες κι όχι μόνο όσες είχαν τη μαμά τους με καρκίνο μαστού, πρέπει μετά την ηλικία των 20-25 ετών, να κάνουν ένα ετήσιο προληπτικό έλεγχο μαστών. Μεταξύ 40 και 75 ετών, να υποβάλλονται σε προληπτική κλινική εξέταση από ειδικό Μαστολόγο και σε μαστογραφία. Ο έλεγχος καλό είναι να γίνεται στα πλαίσια ενός οργανωμένου τμήματος μαστού που να περιλαμβάνει εκτός από τον μαστολόγο-χειρουργό μαστού και ειδικό ακτινολόγο, ώστε να μπορούν οι δύο γιατροί να συνεργάζονται αρμονικά για κάθε γυναίκα.

To 70% των καρκίνων μαστού δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό. Από τα υπόλοιπα 30%, το 1/3 περίπου οφείλονται στα γνωστά γονίδια BRCA-1 ή BRCA-2 και σε κάποια άλλα γονίδια υψηλού κινδύνου (TP53, STK, PTEN, CDH, ATM κα). Η κληρονομικότητα των υπολοίπων υπάρχει αλλά είναι  πολυ-παραγοντική και παραμένει αδιευκρίνιστη.

Υπάρχουν οικογένειες, ελάχιστες ευτυχώς, που η νόσος εμφανίστηκε και συνεχίζει ακόμα να εμφανίζεται σε όλες τις γενιές. Οι γυναίκες που προέρχονται από τέτοιες οικογένειες απαιτούν ειδική αντιμετώπιση Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι δεν έχουμε πληροφορίες για τις προγιαγιάδες μας και πιο πριν.

Υπάρχουν σήμερα γνωστές μεταλλάξεις γονιδίων καρκίνου του μαστού που να έχουν χρησιμότητα στην καθημερινή ιατρική;

Έχουν βρεθεί μεταλλάξεις σε δύο τέτοια γονίδια και μπορούν να εξετασθούν σε ειδικά εργαστήρια Μοριακής Βιολογίας. Το BRCA-1 και το BRCA-2. Όπως είπαμε πιο πριν, αυτά δεν ευθύνονται για όλες τις μορφές του κληρονομούμενου καρκίνου του μαστού αλλά μόνο για το ένα τρίτο από αυτές και για λιγότερο από το ένα δέκατο του συνόλου των καρκίνων του μαστού. Παρά τις καθημερινές θριαμβολογίες στις τηλεοράσεις και στον τύπο, η έρευνα βρίσκεται ακόμα στην αρχή του δρόμου και έχει να ανέβει ολόκληρο βουνό.

Θα μπορούμε λοιπόν να προβλέψουμε ποιες γυναίκες θα πάθουν καρκίνο του μαστού εξετάζοντας αυτά τα γονίδια; Μπορεί να γίνεται η εξέτασή τους σαν τσεκ-απ; Τι εννοούμε όταν λέμε «φορείς»;

Όχι δυστυχώς. Στο γυναικείο πληθυσμό οι μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά είναι σπάνιες και βρίσκονται μόνο σε 1 στις 1000 γυναίκες περίπου. Άρα είναι ακόμα πολύ μικρή η χρησιμότητα των γονιδίων αυτών στην καθημερινή ιατρική πράξη γι ’αυτό και η εξέταση δεν έχει νόημα σαν πληθυσμιακό τσεκ απ. Οι υγιείς που φέρουν τη μετάλλαξη χωρίς να έχουν καρκίνο, λέγονται φορείς και δεν είναι υποχρεωτικά γυναίκες. Φορείς μπορεί να είναι και οι άντρες. Το κόστος της εξέτασης αγγίζει αυτή τη στιγμή τα 1500 ευρώ. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η τιμή αυτή αφορά στον πλήρη και πιστοποιημένο έλεγχο για όλες τις πιθανές μεταλλάξεις αυτών των γονιδίων, που γίνεται μόνο ιδιωτικά. Στο “Δημόκριτο”γίνεται μόνο ένα μέρος του ελέγχου αυτού και όχι ολόκληρος ο έλεγχος, άρα δεν μπορεί να υπάρχει πλήρης εφησυχασμός επί αρνητικού αποτελέσματος.

Σε ποιες γυναίκες πρέπει να γίνεται εξέταση για μετάλλαξη των γονιδίων BRCA-1 και BRCA-2;

Πρώτα εξετάζονται οι ασθενείς με καρκίνο του μαστού, που έχουν 2 ή περισσότερους στενούς εξ αίματος συγγενείς με την ίδια πάθηση, ιδιαίτερα αν η νόσος εμφανίστηκε σε ηλικία μικρότερη των 50 ετών και τουλάχιστον σε δύο συνεχόμενες γενιές. Ως στενοί συγγενείς ορίζονται οι γονείς και τα αδέλφια τους (α΄ θείοι και θείες), τα αδέλφια, οι παππούδες και οι γιαγιάδες. Αν μια ασθενής βρεθεί θετική για μια από τις δυο μεταλλάξεις, τότε εξετάζονται, και τα παιδιά της εφ όσον το ζητήσουν. Εάν η ασθενής δε ζει πια, τότε τα παιδιά της μπορούν να ζητήσουν την εξέταση. Επίσης η εξέταση ενδείκνυται στον ανδρικό καρκίνο μαστού, στον τριπλά αρνητικό καρκίνο (triple negative) και στον αμφοτερόπλευρο καρκίνο (και στούς δύο μαστούς).

Γιατί μπορεί να αρνηθεί μια υγιής γυναίκα να κάνει την εξέταση για τη μετάλλαξη των γονιδίων;

Γιατί πρέπει να ξέρει ότι υπάρχει πιθανότητα να αλλάξει ριζικά η ζωή της σε περίπτωση που αποδειχθεί και η ίδια θετική. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η διαρροή του θετικού αποτελέσματος της εξέτασης, οδήγησε σε απόλυση από τη δουλειά, σε άρνηση ασφάλειας ζωής, σε διαζύγιο, σε ζήλιες μέσα στην οικογένεια μεταξύ θετικών και αρνητικών παιδιών και φθόνο προς τη μητέρα-φορέα της μεταλλάξεως. Κι όλα αυτά προτού καν εμφανισθεί η ασθένεια!

Τι πρέπει να συστήσουμε στην έως σήμερα υγιή φορέα της μετάλλαξης των γονιδίων BRCA-1 και BRCA-2, κόρη μιας ασθενούς με καρκίνο μαστού, επίσης θετικής; Αυτό σημαίνει ότι και η κόρη θα πάθει καρκίνο του μαστού;

Η πιθανότητα να πάθει καρκίνο του μαστού μια υγιής γυναίκα που βρέθηκε θετική στη μετάλλαξη αυτών των γονιδίων είναι μεγάλη και κυμαίνεται μεταξύ 50 και 80%. Έχει λοιπόν αυτή η γυναίκα πολλές πιθανότητες να πάθει καρκίνο του μαστού χωρίς κι αυτό να είναι απόλυτα σίγουρο. Αν όμως αυτό συμβεί, τότε η πρόγνωση δεν είναι καλή διότι πρόκειται για εξ αρχής πολύ επιθετική μορφή καρκίνου. Το τι θα συστήσουμε λοιπόν στη θετική γυναίκα, είναι μια από τις πιο δύσκολες ιατρικές αποφάσεις και ευτυχώς που πρόκειται για πολύ σπάνιες περιπτώσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι απευθυνόμαστε συνήθως σε νέες κοπέλες, που έχουν τουλάχιστον 2 στενές συγγενείς με καρκίνο μαστού και είναι θετικές στη μετάλλαξη, χωρίς οι ίδιες να έχουν τίποτα στο μαστό τους. Βέβαια έχουν συνήθως ζήσει από κοντά την ταλαιπωρία, ίσως ακόμα και το θάνατο προσφιλών τους προσώπων από τον καρκίνο του μαστού και είναι ιδιαίτερα ανήσυχες. Έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε τρεις εναλλακτικές θεραπευτικές λύσεις:

1. Να παρακολουθούνται στενά με τακτική κλινική εξέταση, υπερήχους και μαστογραφίες. Δυστυχώς αυτό θα βοηθήσει μόνο το 20% των γυναικών που παρότι έχουν τη μετάλλαξη, δεν θα πάθουν τελικά καρκίνο. Για τις υπόλοιπες όμως, η στενή παρακολούθηση και θεραπεία αφού εμφανισθεί ο καρκίνος, δεν έχει αποδειχθεί να αλλάζει τελικά την πρόγνωση, διότι πρόκειται για πολύ επιθετική μορφή καρκίνου και η μαστογραφία λόγω του νεαρού της ηλικίας, αργεί να δείξει τον καρκίνο.
2. Άλλη εναλλακτική θεραπεία είναι η λήψη ταμοξιφαίνης, η οποία μειώνει κατά 50% την πιθανότητα καρκίνου, αλλά δεν την μηδενίζει. Όμως και η λήψη ταμοξιφαίνης από νέες γυναίκες, δημιουργεί σημαντικά προβλήματα…
3. Να αφαιρέσουν προληπτικά και τους δύο μαστούς τους πριν πάθουν καρκίνο. Πολύ δύσκολο όμως να προτείνουμε αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή σε μια νέα κοπέλα π.χ. 25 ετών, που έχει μόνο θετικά γονίδια στα κύτταρά της, ενώ δεν έχει ακόμα τίποτα στο μαστό της. Δεν είμαστε καν σίγουροι ότι θα πάθει κάποτε καρκίνο. Ξέρουμε ότι έχει τις κακές μεταλλάξεις, ξέρουμε ότι π.χ. η μαμά και η γιαγιά της είχαν καρκίνο μαστού και απλά βασιζόμαστε στη στατιστική πιθανότητα να πάθει και αυτή καρκίνο, που αγγίζει το 80%. Η επέμβαση που της προτείνεται είναι η υποδόρια προληπτική αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή με άμεση-ταυτόχρονη ανακατασκευή των μαστών. Πρόκειται για μια επέμβαση με άριστο αισθητικό αποτέλεσμα. (βλ. κεφ 7- Πλαστική Χειρουργική). Τότε η πιθανότητα καρκίνου του μαστού σχεδόν μηδενίζεται. Πρέπει οι γιατροί, με αγάπη αλλά και με ευθύτητα να δώσουν στην υγιή γυναίκα-φορέα όλα τα δεδομένα και τις ακριβείς πιθανότητες και να πάρουν όλοι μαζί την τελική απόφαση, ανάλογα με τις δικές της επιθυμίες.

Ο καρκίνος της μήτρας σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού;

Έχει βρεθεί ότι γυναίκες που εμφάνισαν καρκίνο της μήτρας έχουν περίπου διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν και καρκίνο του μαστού.

Αν παρατηρήθηκε κακοήθης όγκος στον έναν μαστό, τι κίνδυνος υπάρχει να εντοπιστεί και στον άλλο;

Οι γυναίκες που εμφάνισαν καρκίνο του ενός μαστού, έχουν λίγο αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν και στον άλλο. Η πιθανότητα είναι 0,5-1% ανά έτος, δηλαδή 15-30% στα 30 χρόνια. Στο 2% των γυναικών, τη μέρα της διάγνωσης του καρκίνου στον ένα μαστό, θα βρεθεί ταυτόχρονα καρκίνος και στον άλλο.

Ποιο ρόλο παίζει η φυλή από την οποία προέρχεται μια γυναίκα;

Οι νέγρες έχουν αυξημένη πιθανότητα αναπτύξεως καρκίνου του μαστού σε σχέση με τις λευκές γυναίκες, ενώ οι Γιαπωνέζες, τρεις φορές μικρότερη, από τις λευκές.

Παίζει κάποιο ρόλο η περιοχή καταγωγής;

Ναι. Υπάρχουν περιοχές της γης όπου ο καρκίνος του μαστού είναι συχνός (ΗΠΑ, Δ. Ευρώπη) και περιοχές που είναι πιο σπάνιος. Στις ΗΠΑ οι γυναίκες έχουν τριπλάσιο αριθμό καρκίνων του μαστού από τις Γιαπωνέζες. (Εξαιρούνται οι περιοχές της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι που εμφάνισαν καρκίνο από τη ραδιενέργεια). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν πιο πολλά επιβαρυντικά γονίδια στην Αμερική, ή πιο πολλά “προφυλακτικά” γονίδια στην Ιαπωνία και αφού οι άνθρωποι παντρεύονται μεταξύ τους αυτά τα γονίδια ανακυκλώνονται στις ίδιες γεωγραφικές περιοχές. Όμως αυτό δεν εξηγεί γιατί οι Γιαπωνέζες όταν μεταναστεύουν στην Αμερική χωρίς να έχουν ζευγαρώσει με Αμερικάνους, αλλά πάλι με Ιάπωνες, παρουσιάζουν τέτοια αύξηση στους καρκίνους του μαστού που στην επόμενη γενιά φθάνει στα αμερικάνικα νούμερα. Μοναδική εξήγηση, είναι ότι φθάνοντας οι Γιαπωνέζες στην Αμερική αποκτούν αμερικάνικες διατροφικές συνήθειες και τρόπο ζωής, πράγμα που σημαίνει ότι ο κίνδυνος βρίσκεται και σε κάποιους εξωτερικούς παράγοντες και όχι μόνο στα γονίδια τους.

Στην Ελλάδα παρατηρείται μεγάλη αύξηση της συχνότητας του καρκίνου του μαστού τα μεταπολεμικά χρόνια, που φθάνει το διπλασιασμό ανά 20ετία. Τα γονίδιά μας δεν άλλαξαν, ο τρόπος ζωής μας όμως…

Όγκος στο στήθος: Ποιες τροφές θεωρούνται ενοχοποιητικές και ποιες προφυλακτικές; Μπορώ με τη σωστή διατροφή να προστατεύσω το στήθος μου;

Η σωστή διατροφή είναι ένας σπουδαίος παράγοντας που επηρεάζει άμεσα την υγεία των μαστών σας. Η πιθανότητα εμφανίσεως καρκίνου μειώνεται κατά 30% σε ανθρώπους που για χρόνια συνηθίζουν να τρώνε τροφές πλούσιες σε φρέσκιες φυτικές ίνες δηλαδή φρούτα, χόρτα, σαλατικά, γιατί περιέχουν ουσίες που ασκούν επισκευαστική δράση στο DNA των κυττάρων προστατεύοντας έτσι από τον καρκίνο, όχι μόνο του μαστού αλλά και άλλων οργάνων.

Προσπαθήστε να βάλετε στη καθημερινή σας διατροφή τις σαλάτες και τα φρούτα.

Λάχανο, μαρούλι, μπρόκολο, σέσκουλο, ρόκα, σπανάκι, καρότα, πορτοκάλια, μανταρίνια, φράουλες, ροδάκινα, μήλα ή αχλάδια πρέπει να εναλλάσσονται καθημερινά στο τραπέζι και στα σνακ σας.

Αντικαρκινικές ιδιότητες έχουν επίσης τα πράσα, τα κρεμμύδια, τα σκόρδα, τα φασόλια, ο μαϊντανός , το θυμάρι, το δεντρολίβανο, ο κουρκουμάς, ο λιναρόσπορος κλπ.

Τρώτε παχιά ψάρια με την πέτσα τους που περιέχει καλά λιπαρά. Σαρδελίτσες, σκουμπρί, παλαμίδα, σολωμός είναι ευεργετικοί μας φίλοι.

Τρώτε γιαουρτάκια και κεφίρ.

Προτιμήστε το μαύρο ψωμί ολικής άλεσης, παρά το λευκό.

Υιοθετήστε τη μεσογειακή διατροφή, στην Ελλάδα είμαστε.

Προσθέστε αγνό παρθένο ελαιόλαδο (με μέτρο).

Αποφύγετε τα επεξεργασμένα κρέατα (μπέικον, σαλάμια, καπνιστά) καθώς και την καθημερινή κατανάλωση κόκκινου κρέατος.

Μειώστε τα φαστ-φουντ και τα τηγανητά.

Μειώστε τα αεριούχα αναψυκτικά και το οινόπνευμα. Ένα ποτηράκι φτάνει.

Αποφύγετε τα πολλά ζαχαρωτά.

Εννοείται πως όλα αυτά, για να πούμε πως έχουν αποτέλεσμα, πρέπει να γίνουν συνήθεια ζωής.

Ας αποφεύγουμε λοιπόν κι εμείς τις πολλές τυποποιημένες, κατεψυγμένες και φαστφουντάδικες τροφές και ας επιστρέψουμε στις κλασσικές μας ελληνικές διατροφικές συνήθειες με τα λαδερά και τη χωριάτικη σαλάτα.

Κάνει καλό και σε πολλές άλλες μορφές καρκίνου αλλά και στην καρδιά. Και γρήγορα, γιατί ο καρκίνος του μαστού αυξάνεται πολύ και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

Ποια σχέση έχουν τα οιστρογόνα με τον καρκίνο του μαστού;

Τα οιστρογόνα οι περίφημες θηλυκές ορμόνες της γονιμότητας, φαίνεται πως ευνοούν τον καρκίνο του μαστού. Ίσως έτσι εξηγείται γιατί οι άντρες εμφανίζουν καρκίνο του μαστού 100 φορές πιο σπάνια από τις γυναίκες. Εξηγείται επίσης γιατί οι γυναίκες που είχαν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα γονιμότητας στη ζωή τους, θεωρούνται ελαφρά αυξημένου κινδύνου.

Τι είναι το «γόνιμο χρονικό διάστημα» της ζωής μιας γυναίκας και ποιο ρόλο παίζει;

Όταν λέμε «γόνιμο χρονικό διάστημα» της ζωής μια γυναίκας, εννοούμε τα χρόνια που μεσολαβούν από την ηλικία που άρχισε, μέχρι την ηλικία που τελείωσε η έμμηνος ρύση της. Έχει βρεθεί ότι όσο περισσότερα χρόνια κράτησε η περίοδος μιας γυναίκας, όσο δηλαδή περισσότερες ωορρηξίες είχε στη ζωή της, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου στο μαστό. Άρα μια γυναίκα που η περίοδός της άρχισε στα 10 και τελείωσε στα 57, έχει ελάχιστα μεγαλύτερη πιθανότητα να πάθει καρκίνο μαστού, από μια άλλη που η περίοδός της άρχισε στα 15 και τελείωσε στα 45, εφ όσον βέβαια οι υπόλοιποι παράγοντες κινδύνου είναι ισότιμοι και για τις δύο.

Τα αντισυλληπτικά χάπια;

Είναι στατιστικά αποδεδειγμένο ότι η χορήγηση αντισυλληπτικών χαπιών για μεγάλο χρονικό διάστημα προκαλεί μια ελάχιστη αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου στο μαστό. Ο ελάχιστος αυτός κίνδυνος δεν είναι παντοτινός. Μειώνεται όταν περάσουν 10 χρόνια από τη διακοπή των αντισυλληπτικών.

Οι πολλές απόπειρες εξωσωματικών γονιμοποιήσεων;

Ισχύει κι εδώ ότι και πριν. Υπάρχει ελάχιστα αυξημένος κίνδυνος αναπτύξεως καρκίνου στο μαστό, ανάλογος με τη διάρκεια και των αριθμό των προσπαθειών που γίνονται για σύλληψη. Σήμερα όμως, αφ` ενός οι δόσεις των ορμονών που χρησιμοποιούνται είναι ελάχιστες σε σχέση με παλαιότερα και αφ` ετέρου οι νεώτερες τεχνικές επιτυχγάνουν τη σύλληψη πιο γρήγορα και πιο εύκολα. Θεωρείται λοιπόν ασφαλές και αξίζει τον κόπο να γίνονται εξωσωματικές γονιμοποιήσεις, αρκεί να γίνονται με τις σωστές ενδείξεις και να μη διαρκούν 10 χρόνια.

Η οιστρογονική υποκατάσταση μετά την εμμηνόπαυση;

Η χορήγηση οιστρογονικών–ορμονικών σκευασμάτων σε γυναίκες που μπαίνουν στην εμμηνόπαυση, έχει τα υπέρ και τα κατά της. Τα οιστρογόνα είναι οι γυναικείες ορμόνες που εκτός των θηλυκών χαρακτηριστικών που προσδίδουν στις γυναίκες έχουν και ακόμα δύο σπουδαίες ευεργετικές δράσεις.

1. Βοηθούν την καρδιά μειώνοντας την πιθανότητα εμφράγματος σε σχέση με τους συνομήλικους άνδρες.
2. Κρατούν το ασβέστιο στα οστά μειώνοντας την πιθανότητα οστεοπόρωσης και καταγμάτων των οστών.

Προκαλούν όμως μικρή αύξηση της πιθανότητας ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Ζυγίζοντας τα συν και τα πλην, θεωρείται ότι ωφελούνται οι γυναίκες που παίρνουν οιστρογόνα μέχρι 10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, γιατί προφυλάσσονται σημαντικά από τα οστεοπορωτικά κατάγματα που είναι συνήθη σε γυναίκες προχωρημένης ηλικίας και που ενίοτε είναι και μοιραία. Μετά τη δεκαετία ο κίνδυνος για καρκίνο μαστού αυξάνεται λίγο περισσότερο. Μεγάλη συζήτηση και πολλές διαφωνίες υπάρχουν στο θέμα αυτό μεταξύ γιατρών, όλες βασισμένες σε ερευνητικές μελέτες με αντικρουόμενα αποτελέσματα. Να δώσουμε ορμόνες ή να μη δώσουμε όταν αρχίζει η εμμηνόπαυση; Θα έλεγα ότι είναι ασφαλές να δώσουμε, τουλάχιστον για τα 5 πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση και ότι πρέπει να το αποφεύγουμε σε γυναίκες υψηλού κινδύνου για καρκίνο μαστού, εκτός κι αν υπάρχουν πολύ έντονα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα. Στην Αμερική και την Αγγλία μεγάλο ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού παίρνει ορμονική υποκατάσταση τουλάχιστον για 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση και πολλές φορές για μεγαλύτερο διάστημα, υπό στενή μαστολογική παρακολούθηση. Στην Ελλάδα δεν συνηθίζεται.

Παίζει ρόλο παίζει αν μια γυναίκα έχει παιδιά και σε ποια ηλικία γέννησε;

Έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες που γέννησαν το πρώτο παιδί τους πριν από την ηλικία των 28 ετών, άγνωστο γιατί, έχουν ελάχιστα μειωμένη πιθανότητα να πάθουν καρκίνο του μαστού. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να γνωρίζουν όλες οι γυναίκες, αλλά δεν είναι εύκολο συστήσουμε βιασύνη για γάμο αν δε συντρέχουν όλες οι αναγκαίες προϋποθέσεις. Αν όμως μια γυναίκα είναι παντρεμένη από μικρή ηλικία και θέλει να κάνει παιδιά, τότε μάλιστα, μπορούμε να την παροτρύνουμε.

Ο θηλασμός ποια θέση έχει, προστατεύει ή όχι;

Πολλά έχουν γραφτεί γύρω από αυτό το θέμα και δε συμφωνούν όλοι στην ίδια άποψη. Οι περισσότερες στατιστικές παρατηρήσεις δείχνουν ότι ο θηλασμός για πάνω από 4 μήνες, μειώνει λίγο την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, μερικοί υποστηρίζουν ότι δεν έχει καμία επίδραση και κανείς ποτέ δεν υποστήριξε ότι βλάπτει. Συνεπώς είναι κάτι που ανεπιφύλακτα πρέπει να συνιστούμε στις μητέρες δεδομένου ότι με βεβαιότητα κάνει καλό και στα μωρά τους. Είναι κρίμα που στην Ελλάδα μόνο μια στις τρεις γυναίκες θηλάζει το μωρό της, ενώ σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, παρ` ότι οι δεσμοί της οικογένειας δεν είναι τόσο στενοί, το ποσοστό θηλασμού φθάνει και το 60%! Η αιτία δεν είναι ότι οι Ελληνίδες μαμάδες αγαπούν και φροντίζουν τα παιδιά τους λιγότερο από τις Ευρωπαίες. Είναι ότι σήμερα οι περισσότερες νέες μητέρες πρέπει να εργάζονται. Οι περισσότερες, ιδιαίτερα στο σκληρό ιδιωτικό τομέα, παίρνουν λιγότερη άδεια λοχείας απ` όση δικαιούνται, γιατί φοβούνται μην απολυθούν.

Η παχυσαρκία θεωρείται επιβαρυντικός παράγων για τον καρκίνο του μαστού;

Έχει παρατηρηθεί στατιστικά λίγο αυξημένη πιθανότητα θανάτου από καρκίνο του μαστού σε παχύσαρκες γυναίκες. Αυτό εξηγείται γιατί το λίπος περιέχει ένα ένζυμο που λέγεται αρωματάση και μετατρέπει κάποιες ορμόνες σε οιστρογόνα. Πιο πολύ το λίπος, πιο πολλή η αρωματάση, συνεπώς και πιο πολλή ορμόνη μετατρέπεται σε οιστρογόνα. Ορισμένοι όμως υποστηρίζουν πως αυτή η αυξημένη επιθετικότητα του καρκίνου οφείλεται απλά και μόνο σε καθυστερημένη διάγνωση και έναρξη θεραπείας, γιατί ο όγκος κρύβεται πιο εύκολα μέσα στο μαστό λόγω παχυσαρκίας.

Το οινόπνευμα;

Πριν όμως απαγορεύσουμε τελείως το ποτό θα πρέπει να λάβουμε υπ` όψιν μας το καλό που μπορεί να κάνει λίγο ποτό σε κάποιες γυναίκες από ψυχολογική άποψη, καθώς επίσης και τη γνώση μας πως ένα-δύο ποτήρια κόκκινου κρασιού κάνουν καλό στην καρδιά. Μια λογική συμβουλή θα ήταν να συστήσουμε στις γυναίκες που έχουν και άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες να φυλάξουν τη διασκέδαση της οινοποσίας μόνο για ειδικές περιπτώσεις και απλά να αποφεύγουν την κατάχρηση του αλκοόλ.

Τα τελευταία χρόνια κάποιες μελέτες αναφέρουν ότι οι γυναίκες που για χρόνια καταναλώνουν πάνω από 40 γρ. οινοπνεύματος την ημέρα έχουν αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου στο μαστό. Αυτό μάλλον οφείλεται στο ότι το οινόπνευμα, όπως και τα οιστρογόνα αποσυντίθενται στο ήπαρ (συκώτι). Το οινόπνευμα προκαλεί βλάβη στα ηπατικά κύτταρα και αυτά δυσκολεύονται να αποσυνθέσουν και να αποβάλλουν τα οιστρογόνα. Έτσι οι γυναίκες αυτές έχουν αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα.

Κάποιες έρευνες της δεκαετίας του ’80 υποστήριξαν ότι το κάπνισμα ασκεί μια άγνωστη προστατευτική δράση, μειώνοντας λίγο την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, στηριζόμενες στο ότι το κάπνισμα ελαττώνει τα οιστρογόνα και επιταχύνει την εμμηνόπαυση. Όλες οι νεώτερες έρευνες όχι μόνο δεν επιβεβαιώνουν αυτήν την άποψη, αντιθέτως δείχνουν λίγο αυξημένη πιθανότητα καρκίνου του μαστού σε βαριές καπνίστριες για πολλά χρόνια. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν πρόκειται για νέες γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση.

Το κάπνισμα;

Εξ άλλου το τσιγάρο ευθύνεται επίσης και για τόσα άλλα κακά, τόσους άλλους καρκίνους και βλάβες της καρδιάς και των αγγείων που αναμφίβολα πρέπει να αποθαρρύνεται η χρήση του.

Οι μαστογραφίες και οι ακτινογραφίες μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο;

Οι μοντέρνες ψηφιακές μαστογραφίες έχουν τόσο μικρή δόση ακτινοβολίας που δεν προκαλούν καρκίνο ακόμα και αν μια γυναίκα κάνει μια μαστογραφία το χρόνο για 30 χρόνια. Η μαστογραφία έχει λιγότερη ακτινοβολία από μια απλή ακτινογραφία θώρακος. Συνεπώς, ενώ το κέρδος από μια μαστογραφία είναι τεράστιο, γιατί η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί ακόμα και μια ζωή να γλιτώσει, η δόση ακτινοβολίας που δίνει είναι μικρή.

Όλες οι εξετάσεις που ακτινοβολούν τον άνθρωπο με ακτίνες Χ (αξονικές τομογραφίες, ακτινογραφίες, πυελογραφίες, αγγειογραφίες, στεφανιογραφίες κλπ) πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν πραγματικά χρειάζονται, να συστήνονται πάντα με περίσκεψη από τους γιατρούς και να μη γίνεται κατάχρησή τους ιδιαίτερα σε νέα άτομα.

Υπάρχουν κάποιες ουσίες που προστατεύουν από τον καρκίνο του μαστού ;

Πολλές ερευνητικές εργασίες θεωρούν προστατευτικές ουσίες τις βιταμίνες D,C και Ε. Με την έννοια όμως ότι μειώνουν κάπως την πιθανότητα προσβολής από τη νόσο, χωρίς να εξασφαλίζουν την ανοσία.

Δεν υπάρχει φάρμακο που να το παίρνουν υγιείς γυναίκες και να μην παθαίνουν ποτέ καρκίνο του μαστού. Αυτό θα ήταν το όνειρο όλων.

Υπάρχει όμως η ταμοξιφαίνη. Αυτό το φάρμακο χρησιμοποιείται κυρίως σαν επικουρική θεραπεία για καρκίνο του μαστού μετά τη χειρουργική εκτομή και έχει βρεθεί ότι ελαττώνει τις μεταστάσεις και αυξάνει την επιβίωση σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες κατά 30%. Έχει χρησιμοποιηθεί προληπτικά σε υγιείς γυναίκες υψηλού κινδύνου με κληρονομικό καρκίνο έχοντας μειώσει την εμφάνιση καρκίνου του μαστού κατά 50%. Δεν χορηγείται προληπτικά στον πληθυσμό γιατί προκαλεί εμμηνόπαυση, μπορεί να έχει παρενέργειες και τελικά να κάνει κακό αντί για καλό.

Συμπέρασμα

Γεννήστε νωρίς αν γίνεται, θηλάστε τα μωρά σας πάνω από 4 μήνες και τρώτε κάθε μέρα αρκετά φρέσκα φρούτα και σαλατικά.

Ασκηθείτε καθημερινά για τουλάχιστον μισή ώρα. Η άσκηση δημιουργεί μια ευεξία που βοηθάει σε όλα: Στην καρδιά και τους πνεύμονες, στα οστά και τις αρθρώσεις, αλλά ενισχύει και το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνοντας την προστασία από ασθένειες.
Αποφεύγετε την τακτική κατανάλωση ζωικών λιπαρών τροφών και οινοπνεύματος, την παχυσαρκία, το κάπνισμα και την πολυετή λήψη αντισυλληπτικών.
Πάρτε οιστρογόνα μετά την εμμηνόπαυση αλλά όχι για περισσότερο από 5 χρόνια.
Κάντε κάθε χρόνο μια επίσκεψη στο Γυναικολόγο σας για pap-τεστ.
Συνδυάστε πάντα την ετήσια προληπτική μαστογραφία με κλινική ιατρική εξέταση μαστών από ειδικό χειρουργό-μαστολόγο και όχι από το γυναικολόγο σας.
Μάθετε αν ανήκετε στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Μην επαναπαύεστε αν δεν ανήκετε και μην αγχώνεστε υπερβολικά αν ανήκετε, εκτός κι αν έχετε τη μετάλλαξη στα γονίδια BRCA-1 και/ή BRCA-2, οπότε αγχωθείτε και κάντε κάτι πριν να είναι αργά.
Μην αρκείστε ποτέ στο να εξετάζεστε μόνη σας. Δεν βλάπτει, αλλά είναι πολύ δύσκολο να πιάσετε μόνη σας έναν όγκο στο μαστό, όταν είναι ακόμα μικρός και ιάσιμος.
Μειώστε το περιττό άγχος και ζήστε τη ζωή όσο καλύτερα γίνεται, γιατί ποτέ δεν ξέρουμε τι μας περιμένει αύριο.

Μέρος από το βιβλίο «Ο μαστός και οι παθήσεις του» , ένας οδηγός για κάθε γυναίκα με ερωτήσεις και απαντήσεις. Εκδόσεις Λιβάνη 2006.