Χημειοθεραπεία

Μεταβείτε στην ενότητα

• Τι είναι η χημειοθεραπεία;
• Πότε εφαρμόζεται, πότε αποφεύγεται. Τι είναι το ONCOTYPE;
• Παρενέργειειες
• Πέφτουν πάντα τα μαλλιά από τη χημειοθεραπεία;
• Υπάρχει τρόπος να μην πέσουν τα μαλλιά;

Τι είναι η χημειοθεραπεία και πώς γίνεται; Τι είναι το port cath ή κώδωνας ενδοφλέβιας έγχυσης;

Χημειοθεραπεία είναι η αντιμετώπιση του καρκίνου με εξειδικευμένα φάρμακα που στοχεύουν στην εξουδετέρωση των κυττάρων ενός κακοήθους όγκου, αλλά και των καρκινικών κυττάρων που έχουν ξεφύγει ή που μπορεί να έχουν ξεφύγει από τον όγκο και κυκλοφορούν στο αίμα ή βρίσκονται εγκατεστημένα σε άλλους ιστούς.

Συνήθως χορηγείται ενδοφλεβίως αλλά υπάρχουν και κάποια χημειοθεραπευτικά φάρμακα σε μορφή χαπιού για χορήγηση από το στόμα. Τα περισσότερα ενδοφλέβια χημειοθεραπευτικά φάρμακα βλάπτουν τις μικρές φλέβες των χεριών. Σε ασθενείς που δεν έχουν πια καλές φλέβες λόγω παρατεταμένης χορήγησης φαρμάκων από επεμβάσεις, άλλες θεραπείες και πολλές αιμοληψίες, τοποθετούμε κάτω από το δέρμα κοντά στην κλείδα, μια ειδική συσκευή που κατασκευάζεται από το αδρανές μέταλλο τιτάνιο και με καθετήρα από σιλικόνη. Αυτό λέγεται port cath ή κώδωνας ενδοφλέβιας έγχυσης. (Εικόνες 146, 147) Το τιτάνιο σχηματίζει μια μικρή κλειστή κοιλότητα μεγέθους κέρματος, σαν αναποδογυρισμένη καμπάνα (κώδωνα).

Η επίπεδη μεριά του κώδωνα που βρίσκεται από πάνω, σκεπάζεται με ένα σκληρό στρώμα σιλικόνης και αντέχει σε χιλιάδες τρυπήματα με ειδική βελόνα. Αυτή η επίπεδη μεριά τοποθετείται ακριβώς κάτω από το δέρμα, φαίνεται απλά σαν ένα μικρό εξόγκωμα και μπορεί να την τσιμπήσει κανείς πάνω από το δέρμα. Η κάτω άκρη του κώδωνα συνδέεται μέσω σιλικονούχου καθετήρα με μια μεγάλη φλέβα που δεν αντέχει με ευκολία τα τοξικά χημειοθεραπευτικά σκευάσματα. Οι ασθενείς φέρουν αυτή τη μικρή συσκευή που δεν είναι ορατή και κάνει τη ζωή τους αλλά και τη ζωή των γιατρών, πολύ ευκολότερη στη δύσκολη αυτή περίοδο της χημειοθεραπείας.

Σύστημα κώδωνος port cath σε σχηματική απεικόνιση και σε φωτογραφία.

Πότε εφαρμόζεται και πότε αποφεύγεται η χημειοθεραπεία στον καρκίνο του μαστού; Τι είναι το ONCOTYPE;

Η απόφαση για χορήγηση ή όχι χημειοθεραπείας (ΧΘ) λαμβάνεται από συμβούλιο χειρουργών και ογκολόγων  (ογκολογικό συμβούλιο).  Σε ασθενείς σταδίου 0 η ΧΘ αποφεύγεται.

Χημειοθεραπεία χορηγείται στις εξής περιπτώσεις:

• Μετά το χειρουργείο. Σε γυναίκες σταδίου 2, δηλαδή με μετάσταση σε λεμφαδένες μασχάλης. Σε γυναίκες σταδίου 1 όταν η νόσος θεωρείται επιθετική με βάση τους προγνωστικούς δείκτες, ακόμη κι αν δεν υπάρχουν καθόλου μεταστάσεις. Σε περιπτώσεις καρκίνου με διήθηση αγγείων και «καρκινικά έμβολα» μέσα στα αγγεία, λόγω αυξημένης πιθανότητας αιματογενούς διασποράς (μετάστασης).
• Πριν το χειρουργείο. Σε περιπτώσεις τοπικά προχωρημένης νόσου (στάδιο 3) με σκοπό την σμίκρυνση του όγκου για να μπορέσει να ακολουθήσει η χειρουργική εκτομή. Αυτό λέγεται υποσταδιοποίηση (down staging).
• Σαν μόνη θεραπεία σε προχωρημένες μορφές καρκίνου, όταν υπάρχουν ήδη μεταστάσεις (στάδιο 4).
• Σε γυναίκες που αρνούνται κάθε χειρουργική επέμβαση. Συνήθως οι γυναίκες αυτές αρνούνται και τη ΧΘ και καταφεύγουν σε εναλλακτικές θεραπείες με ολέθρια αποτελέσματα.

Τι είναι το ONCOTYPE;

Πρόκειται για μια εξέταση που βοηθάει να αποφασίσουμε αν θα δώσουμε ή όχι ΧΘ σε ασθενείς με μορφή καρκίνου ενδιάμεσου  κινδύνου. Δηλαδή σε περιπτώσεις που τα πράγματα δεν είναι εντελώς σαφή ως προς το αν επιβάλλεται η ΧΘ ή όχι.

Εφαρμόζεται μόνο σε όγκους με θετικούς ορμονικούς υποδοχείς και αρνητικό HER-2. Η εξέταση γίνεται μόνο στις ΗΠΑ όπου αποστέλλεται τμήμα μικρό του όγκου από το Παθολογοανατομικό εργαστήριο που έκανε την ιστολογική εξέταση. Αναλύεται το DNA 21 σχετικών γονιδίων και προκύπτει ένας συντελεστής κινδύνου υποτροπής. Αν ο συντελεστής είναι χαμηλός, αυτό σημαίνει μικρή πιθανότητα υποτροπής τότε η ΧΘ μπορεί να αποφευχθεί. Αν είναι υψηλός τότε η ΧΘ πρέπει να γίνει.

Η εξέταση Oncotype είναι ένα μεγάλο άλμα στην εξατομικευμένη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Γιατί κάθε ασθενής έχει το δικό της συντελεστή πάνω στον οποίο στηρίζεται η θεραπεία σήμερα. Παλαιότερα η ΧΘ χορηγείτο σε όλες τις γυναίκες που είχαν όγκο άνω των 2 εκ ή είχαν έστω και μια ελάχιστη μετάσταση στους λεμφαδένες. Σήμερα αυτό σταδιακά αλλάζει προς όφελος των ασθενών γιατί πολλές γυναίκες αποφεύγουν τη  ΧΘ.

Πόσα χημειοθεραπευτικά σχήματα υπάρχουν και ποιοι γιατροί τα χρησιμοποιούν;

Υπάρχουν πολλά είδη φαρμάκων που συνήθως χρησιμοποιούνται σε συνδυασμούς ανάλογα με την περίσταση. Όσο πιο επιθετικός μοιάζει ο καρκίνος, τόσο βαρύτερο συνδυασμό χημειοθεραπευτικών φαρμάκων, αναπόφευκτα, χρησιμοποιούν οι γιατροί και τόσο περισσότερες πιθανότητες παρενεργειών μπορεί να εμφανίσουν οι ασθενείς.

Οι συνδυασμοί των φαρμάκων συνιστούν το θεραπευτικό σχήμα που θα ακολουθήσουν οι γιατροί. Τα χημειοθεραπευτικά σχήματα είναι πολύ συγκεκριμένα. Συνήθως εφαρμόζονται ενδοφλέβια, κάθε 2-3 εβδομάδες για 5-6 περίπου μήνες. Οι ασθενείς παραμένουν για λίγες ώρες στο νοσοκομείο προτού γυρίσουν στο σπίτι τους. Κάποια σχήματα απαιτούν να εισάγεται η ασθενής στο νοσοκομείο τη μέρα της χημειοθεραπείας και να παρακολουθείται για την αντιμετώπιση πιθανών παρενεργειών. Πάντα μεσολαβεί ένα διάστημα ηρεμίας 2-3 εβδομάδων από το ένα σχήμα στο επόμενο, όπου οι ασθενείς δεν παίρνουν τίποτα με σκοπό να ανακτήσει δυνάμεις ο οργανισμός τους. Στο διάστημα αυτό παρακολουθούνται στενά με εξετάσεις αίματος, γιατί είναι πολύ πιθανό ότι θα χρειασθούν κάποια ιατρική βοήθεια. Οι γιατροί που επιλέγουν και χορηγούν τα χημειοθεραπευτικά σχήματα φαρμάκων, παρακολουθούν και υποστηρίζουν τις ασθενείς κατά και μετά την αγωγή, ονομάζονται ογκολόγοι και είναι παθολόγοι ειδικευμένοι στη φαρμακευτική αντιμετώπιση του καρκίνου και των επιπλοκών του. Οι χειρουργοί δεν χορηγούν οι ίδιοι χημειοθεραπευτικά φάρμακα. Η αρμονική συνεργασία μεταξύ χειρουργών και ογκολόγων, είναι που θα φέρει τα καλά αποτελέσματα στους ασθενείς. Όπως οι ασθενείς ψάχνουν για ένα καλό χειρουργό, έτσι πρέπει να επιλέξουν και έναν καλό παθολόγο-ογκολόγο. Αυτός θα πάρει αποφάσεις που μπορεί να κρίνουν και τη ζωή τους: ποιος συνδυασμός φαρμάκων θα χορηγηθεί ανάλογα με την περίπτωση, πότε, πώς, πού, κάθε πότε και για πόσο χρόνο.

Ποιες είναι οι συνήθεις παρενέργειες της χημειοθεραπείας;

Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα καταστρέφουν τα κύτταρα που πολλαπλασιάζονται γρήγορα. Τέτοια είναι τα καρκινικά κύτταρα αλλά και κάποια είδη φυσιολογικών κυττάρων του οργανισμού όπως π.χ. τα λευκά αιμοσφαίρια, τα κύτταρα του γαστρεντερικού σωλήνος, τα κύτταρα των θυλάκων των τριχών κλπ. Δυστυχώς τα φάρμακα αυτά δεν είναι ακόμα τόσο εξειδικευμένα ώστε να καταφέρνουν να ξεχωρίσουν τα καρκινικά από τα φυσιολογικά ταχέως αναπτυσσόμενα κύτταρα και να σκοτώσουν μόνο τα πρώτα αφήνοντας σώα τα δεύτερα. Έτσι παρουσιάζονται ποικίλες παρενέργειες, ανάλογα με το θεραπευτικό σχήμα, που όμως είναι παροδικές. Πέφτουν τα μαλλιά, ελαττώνονται τα λευκά αιμοσφαίρια, παρουσιάζεται ναυτία, εμετός, διάρροια, πυρετός, καταβολή κλπ. Με τη στενή παρακολούθηση και τη φροντίδα των ογκολόγων, οι ασθενείς ξεπερνούν τις παρενέργειες, η πρόγνωσή τους βελτιώνεται και ένα ποσοστό τυχερών ασθενών θα γιατρευτεί οριστικά. Αυτό έχει στατιστικά αποδειχθεί από παρακολούθηση εκατομμυρίων γυναικών για δεκαετίες. Η προσθήκη χημειοθεραπείας μετά την επέμβαση, γιατρεύει 30% περισσότερες γυναίκες από την επέμβαση μόνη. Δεν μπορούμε όμως δυστυχώς να γνωρίζουμε από την αρχή ποιες θα είναι οι τυχερές. Αυτό θα το δείξει μόνο ο χρόνος.

Πέφτουν πάντα τα μαλλιά από τη χημειοθεραπεία; Πότε και γιατί γίνεται αυτό; Πότε ξαναβγαίνουν;

Το αν θα πέσουν τα μαλλιά εξαρτάται από το χημειοθεραπευτικό σχήμα που θα επιλεγεί. Στον καρκίνο του μαστού είναι πολύ συχνό. Ρωτήστε το γιατρό σας τι σχήμα θα κάνετε. Πρώτα αρχίζει μια αραίωση των μαλλιών γύρω στη 2η με 3η εβδομάδα από την έναρξη της θεραπείας και σταδιακά πέφτουν όλο και περισσότερες τρίχες. Το 2ο μήνα έχουν συνήθως πέσει σχεδόν όλα. Αυτό γίνεται γιατί τα κύτταρα στις ρίζες των τριχών καταστρέφονται παροδικά. Μετά το τέλος της θεραπείας όλα τα μαλλιά ξαναβγαίνουν κανονικά, λαμπερά και όμορφα σαν μικρού παιδιού. Μια νέα ζωή ανατέλλει. Πιάστε την τώρα εσείς απ` τα μαλλιά. Κάντε μια νέα αρχή κι αφήστε τα όλα πίσω.

Πώς γίνεται να κρυφτεί η πτώση των μαλλιών;

Με μια καλή περούκα το πρόβλημα λύνεται εύκολα, χωρίς κανένας στο δρόμο να το αντιλαμβάνεται. Πολλές γυναίκες φορούν περούκα καθημερινά, για επαγγελματικούς λόγους, με διάφορα χτενίσματα και αποχρώσεις χωρίς καν να κάνουν χημειοθεραπεία. Υπάρχει τεράστια ποικιλία από περούκες στην αγορά και καλύπτονται από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία. Διαλέξτε την απόχρωση και το χτένισμα με τα οποία σας γνωρίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι και μην ντρέπεστε να κυκλοφορήσετε στο δρόμο. Να ξέρετε ότι μία στις 10 γυναίκες που συναντάτε στο δρόμο θα ζήσει κάποτε το δικό σας πρόβλημα και ότι αρκετές από αυτές το ζουν την ίδια στιγμή με σας.

Υπάρχει τρόπος να μην πέσουν τα μαλλιά;

Υπάρχει η μέθοδος της υποθερμίας του τριχωτού μέρους του κρανίου. Έχει βρεθεί ότι αν σε όλο το τριχωτό τμήμα του κεφαλιού εφαρμοστεί ένα ειδικό κράνος με συνεχή κυκλοφορία κρύου νερού ή ψυκτικού υγρού, τότε το μεγαλύτερο ποσοστό των μαλλιών μπορεί να μην πέσουν. Αυτό γίνεται γιατί τα αγγεία του τριχωτού της κεφαλής συσπώνται από το κρύο κι έτσι τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα δεν πηγαίνουν στις ρίζες των τριχών. Η εφαρμογή της μεθόδου πρέπει να αρχίζει λίγη ώρα πριν την έναρξη της ενδοφλέβιας χορήγησης της χημειοθεραπείας και να σταματάει λίγη ώρα μετά. Δεν πετυχαίνει πάντοτε 100%. Μπορεί κάποιες τούφες να πέσουν έτσι κι αλλιώς. Το κεφάλι πονάει από το κρύο, όμως τρεις στις τέσσερις γυναίκες ανέχονται την υποθερμία με σχετική άνεση.

Μέρος από το βιβλίο «Ο μαστός και οι παθήσεις του» , ένας οδηγός για κάθε γυναίκα με ερωτήσεις και απαντήσεις. Εκδόσεις Λιβάνη 2006.