Μαστεκτομή ή Ογκεκτομή;

Καρκίνος του μαστού σημαίνει υποχρεωτικά και αφαίρεση όλου του μαστού;

Μαστεκτομή ή ογκεκτομή; Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η διάγνωση του καρκίνου του μαστού ήταν συνυφασμένη στο μυαλό των γυναικών αλλά και των γιατρών με μαστεκτομή. Στη διάρκεια όμως της δεκαετίας του `70, μια ομάδα Ιταλών χειρουργών πρωτοεφάρμοσε, με επιφύλαξη στην αρχή, περιορισμένη ογκεκτομή μικρών καρκινωμάτων του μαστού, σε γυναίκες που για διάφορους λόγους δεν δεχόντουσαν τη μαστεκτομή. Αφαιρούσαν τον όγκο μαζί με μια μικρή υγιή περιοχή του μαστού γύρω από αυτόν, διασώζοντας έτσι τον υπόλοιπο μαστό τον οποίο στη συνέχεια προληπτικά ακτινοβολούσαν με ειδικά μηχανήματα. Από την παρακολούθηση των γυναικών αυτών για πολλά χρόνια μετά την επέμβαση, δεν φάνηκε να υπάρχει διαφορά στην επιβίωση τους σε σχέση με τις γυναίκες ίδιας ηλικίας και ίδιου καρκινικού σταδίου που είχαν υποβληθεί σε μαστεκτομή. Επιπλέον δεν είχαν υποστεί και την αφαίρεση του μαστού με όλο το ψυχολογικό και το σωματικό τραύμα. Η νέα τεχνική εξαπλώθηκε γρήγορα στον πολιτισμένο κόσμο με αποτέλεσμα η διατήρηση του μαστού να είναι βασικό μέλημα των χειρουργών σήμερα, όπου αυτό είναι εφαρμόσιμο. Έτσι, ενώ πριν 30 χρόνια σε κάθε 10 καρκίνους μαστού είχαμε και 10 ολικές μαστεκτομές, σήμερα έχουμε περίπου 3 ολικές μαστεκτομές και 7 μερικές.

---

Σε ποιες περιπτώσεις πρέπει να αφαιρείται όλος ο μαστός και σε ποιες μπορεί να αφαιρεθεί μόνο ο όγκος;

Συνοπτικά, ο μαστός πρέπει να αφαιρείται ολόκληρος όταν ο όγκος είναι πολύ μεγάλου μεγέθους ή βρίσκεται πολύ κοντά στη θηλή. Τα κριτήρια των χειρουργών είναι κυρίως δύο:

1. Να μην πλησιάσουν πολύ στον καρκίνο κατά την επέμβαση, γιατί αλλιώς μπορεί να ξεφύγουν καρκινικά κύτταρα και υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες ο όγκος να υποτροπιάσει.
2. Η όψη του μαστού που θα απομείνει αν δεν γίνει ολική μαστεκτομή να είναι αισθητικά αποδεκτή.

Όταν λοιπόν ο όγκος βρίσκεται κάτω από τη θηλή, τότε για να μην υπάρξει τοπική υποτροπή, θα πρέπει να αφαιρεθεί και η θηλή. Είναι όμως πολύ αποκρουστικός ένας μαστός που έχει στο κέντρο ένα μεγάλο κρατήρα αντί για θηλή. Είναι προτιμότερο να μην υπάρχει καθόλου μαστός εκεί. Βέβαια υπάρχουν γυναίκες που αποκλείουν την αφαίρεση όλου του μαστού σε κάθε περίπτωση. Ο γιατρός θα πρέπει να συμμορφωθεί άσχετα από την προσωπική ή επιστημονική του άποψη.

---

Ποια είδη χειρουργικών επεμβάσεων υπάρχουν για την αντιμετώπιση καρκίνου του μαστού;

Οι επεμβάσεις αυτές χωρίζονται αρχικά σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

1. Τις θεραπευτικές. Είναι οι συχνότερες, γίνονται σε γυναίκες με διαγνωσμένο αλλά όχι πολύ προχωρημένο καρκίνο μαστού και αποσκοπούν στην ίαση.
2. Τις προληπτικές που γίνονται σε γυναίκες πολύ υψηλού κινδύνου, χωρίς όμως να έχουν καρκίνο μαστού, και
3. Τις παρηγορητικές που γίνονται σε γυναίκες με πολύ προχωρημένο καρκίνο μαστού και δεν αποσκοπούν στην ίαση αλλά στην προφύλαξη από εξέλκωση του όγκου προς το δέρμα, καθώς και στην ελάττωση των καρκινικών κυττάρων με σκοπό να δράσει καλύτερα η χημειοθεραπεία.

---

Τι είναι η (θεραπευτική) μαστεκτομή, πότε εφαρμόζεται και πόσα είδη υπάρχουν; Τι είναι η ογκεκτομή και τεταρτεκτομή;

Η θεραπευτική μαστεκτομή είναι η επέμβαση που γίνεται για αντιμετώπιση καρκίνου του μαστού με σκοπό την ίαση. Μπορεί να είναι μερική, όταν αφαιρείται μέρος του μαστού, ή ολική όταν αφαιρείται όλος ο μαστός. Έχει επικρατήσει όταν λέμε ‘‘μαστεκτομή’’, συνήθως να εννοούμε αφαίρεση όλου του μαστού.

Αν η επέμβαση γίνεται για διηθητικό καρκίνο μαστού λέγεται τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή γιατί περιλαμβάνει και αφαίρεση των λεμφαδένων της μασχάλης, στους οποίους ο καρκίνος μπορεί να επεκτείνεται (μεθίσταται) μέσω της λεμφαδενικής οδού. Παλαιότερα οι χειρουργοί αφαιρούσαν και του μύες του θώρακος στην προσπάθεια τους για ευρύτερη εκτομή του όγκου, επέμβαση που λέγεται ριζική μαστεκτομή ή μαστεκτομή HALSTED. Έχει εγκαταλειφθεί σήμερα γιατί, ο χρόνος απέδειξε ότι ενώ είναι πολύ βαρύτερη επέμβαση, δεν βελτιώνει την επιβίωση των ασθενών. Η επέμβαση που γίνεται για πολυεστιακό αρχόμενο καρκίνο in situ, για σάρκωμα ή για κάποια άλλη δυνητικά κακοήθη πάθηση, λέγεται απλή μαστεκτομή γιατί αφαιρείται μόνο ο μαστός με το δέρμα και τη θηλή, αλλά δεν αφαιρούνται οι μασχαλιαίοι λεμφαδένες αφού ξέρουμε πως αυτή η μορφή καρκίνου δεν μεθίσταται σ` αυτούς.

Η μερική μαστεκτομή ή αλλιώς τμηματεκτομή είναι η νεώτερη τεχνική που προαναφέραμε στην εισαγωγή αυτού του κεφαλαίου. Γίνεται σε καρκίνο μαστού που δεν βρίσκεται πολύ κοντά στη θηλή, ούτε κι έχει πολύ μεγάλο μέγεθος. Όταν αφαιρείται μόνο ο όγκος με λίγο υγιή μαστό γύρω του, τότε μιλάμε για ογκεκτομή. Όταν αφαιρείται ο όγκος με μεγαλύτερο υγιές τμήμα γύρω του, τότε πρόκειται για ευρεία τοπική εκτομή. Κι όταν αφαιρείται το 1/4 του μαστού η επέμβαση ονομάζεται τεταρτεκτομή. Και οι τρεις αυτές επεμβάσεις μπορούν να συνδυασθούν με αφαίρεση των λεμφαδένων της μασχάλης χωρίς αυτό να είναι υποχρεωτικό. Γίνονται όλες με γενική αναισθησία, εκτός από την ογκεκτομή που μπορεί να γίνει και με τοπική. Συνήθως απαιτείται 1 διανυκτέρευση στο νοσοκομείο για την τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή και για όσες επεμβάσεις χρειάζονται και μασχαλιαίο λεμφαδενικό καθαρισμό. Αντίθετα η βιοψία, η απλή μαστεκτομή και η τμηματεκτομή χωρίς λεμφαδενικό καθαρισμό, αλλά μόνο με βιοψία «φρουρών» λεμφαδένων, γίνονται με ολιγόωρη παραμονή στο νοσοκομείο και εξιτήριο αυθημερόν.

---

Τι είναι η προληπτική (ή προφυλακτική) μαστεκτομή και πότε γίνεται;

Ονομάζεται και υποδόρια μαστεκτομή, γιατί η διαδικασία χειρουργικής αφαίρεσης του μαστού γίνεται κάτω από το δέρμα (υποδορίως) και έτσι το δέρμα και η θηλή διασώζονται, ενώ αφαιρείται το 90-95% του μαστού. Είναι πρακτικά αδύνατο να αφαιρεθεί το 100% όπως θα ήταν το ιδανικό, γιατί διασώζοντας το δέρμα και τη θηλή του μαστού, παραμένουν εκεί προσκολλημένα και πολύ μικρά τμήματα μαστού. Πρόκειται για επέμβαση μιας ημέρας που χρειάζεται γενική αναισθησία. Οι προληπτικές μαστεκτομές είναι ακόμα σπάνιες, αλλά προβλέπεται να αυξηθούν καθώς η γενετική επιστήμη εξελίσσεται.

Εφαρμόζονται : 1. Σε γυναίκες που δεν έχουν πάθει καρκίνο μαστού ή έπαθαν στον ένα μαστό και θέλουν να αφαιρέσουν προληπτικά και το άλλον.

2. Σε γυναίκες που έχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο επειδή οι νεώτερες γενετικές εξετάσεις τις βρίσκουν θετικές για μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA-1 και/ή BRCA- 2 ή επειδή έχουν τουλάχιστον 2 συγγενείς πρώτου βαθμού που έπαθαν καρκίνο μαστού (δείτε κεφ. γενετικής.) και εφ όσον οι ίδιες το θέλουν.

3. Σε γυναίκες που έχουν σκληρυντική αδένωση με πολλαπλές μικροαποτιτανώσεις και πολύ πυκνούς μαστούς που δεν ελέγχονται επαρκώς με τη μαστογραφία και εφ όσον οι ίδιες το θέλουν.

4. Σε γυναίκες με αμφοτερόπλευρο λοβιακό in situ  καρκίνωμα, ή αμφοτερόπλευρη άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία, εφ όσον οι ίδιες το θέλουν.

Επειδή γίνονται σε νέες γυναίκες πρέπει να συνδυάζονται πάντα και με άμεση ανακατασκευή του μαστού σε μία ή δύο φάσεις.

---

Τι είναι η παρηγορητική μαστεκτομή;

Είναι η μερική ή ολική μαστεκτομή που γίνεται σε γυναίκες με καρκίνο στο μαστό που έχουν ήδη μακρινές μεταστάσεις και όχι καλή πρόγνωση. Έχει δύο στόχους:

1. Να φύγει ο καρκίνος από το μαστό για να μην εξελκωθεί (ανοίξει) προς το δέρμα. Γιατί η ανοιχτή πληγή στο μαστό μεγαλώνει σιγά-σιγά, σε αντίθεση με κάθε γνωστή μας πληγή που τείνει να επουλωθεί. Μπορεί να μολυνθεί με κοινά μικρόβια ή ακόμα και να γεμίσει σκουλήκια και να δημιουργήσει σημαντικό πρόβλημα.
2. Να φύγει ο καρκίνος από το μαστό ώστε τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα να δράσουν καλύτερα στις μεταστάσεις και να μην καταναλώνονται στον όγκο.

---

Μέρος από το βιβλίο «Ο μαστός και οι παθήσεις του» , ένας οδηγός για κάθε γυναίκα με ερωτήσεις και απαντήσεις. Εκδόσεις Λιβάνη 2006.